Από το Euro2day
Ζοφερό περιγράφεται το μέλλον της ευρωζώνης στο άρθρο του συντάκτη της Wall Street Journal Simon Nixon. Εστιάζει στην πολιτική κρίση στην Ελλάδα και στην Ιταλία και υπογραμμίζει ότι η κ. Μέρκελ και ο κ. Σαρκοζί «έχουν χάσει την αξιοπιστία τους».
«Έξι εβδομάδες για να σωθεί το ευρώ» υποσχέθηκαν στον κόσμο οι Ευρωπαίοι ηγέτες τον Σεπτέμβριο. Αυτή η προθεσμία παρήλθε στη συνεδρίαση του G20 την προηγούμενη εβδομάδα και η επίτευξη του στόχου φαίνεται πως απέχει περισσότερο από ποτέ.
Τίποτα ουσιαστικό δεν αποφασίστηκε στις Κάννες ώστε να βοηθήσει τον σκοπό της επιβίωσης του ευρώ, όμως ελήφθη μία γιγαντιαία απόφαση που θα μπορούσε να καθυστερήσει τον θάνατό του: η ανακοίνωση των Άνγκελα Μέρκελ και Νικολά Σαρκοζί ότι η Ελλάδα είναι ελεύθερη να φύγει από το ευρώ άλλαξε τη φύση του κοινού νομίσματος.
Οι ΗΠΑ πολέμησαν έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο τον 19ο αιώνα για να αποτρέψουν τις Πολιτείες να αποσχιστούν από την ένωση. Ωστόσο οι ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας έχουν αποφασίσει ότι η ευρωζώνη θα είναι εθελοντική ένωση όχι μόνο λόγω κάποιας εμμονής στην αρχή του εθνικού αυτοπροσδιορισμού, αλλά και για να προστατέψουν την αρχή ότι οι χώρες της ευρωζώνης δεν θα πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνες για τα χρέη των άλλων.
Η σημασία των διακηρύξεων των Μέρκελ και Σαρκοζί είναι τεράστια. Με μια κίνηση έφεραν το ρίσκο του ξένου συναλλάγματος σε μια αγορά κρατικού χρέους που προσπαθεί ακόμα να συμβιβαστεί με το ότι τα κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης εμπεριέχουν πιστωτικούς κινδύνους. Ακόμα χειρότερα, καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, οι δύο ηγέτες δήλωναν ότι θα κάνουν ό,τι χρειαστεί για να σωθεί το ευρώ.
Όμως, οι διαβεβαιώσεις που έχουν δώσει δεν αξίζουν ούτε το χαρτί πάνω στο οποίο γράφτηκαν:
● Πρώτα δεν θα υπήρχαν χρεοκοπίες κρατών.
● Μετά το πρώτο «κούρεμα» ελληνικών ομολόγων θα ήταν «μοναδική κατάσταση».
● Το δεύτερο «κούρεμα» ήρθε 12 εβδομάδες αργότερα.
● Τώρα είναι πιθανές οι έξοδοι χωρών από την ευρωζώνη.
Δεν χρειάζεται να απορεί κανείς γιατί οι αγορές δεν δανείζουν και η Κίνα δεν επενδύει στα ταμεία διάσωσης της Ευρώπης. Ό,τι και να πουν αυτοί οι δύο ηγέτες πλέον δεν έχει καμία αξιοπιστία.
Όλα αυτά που μπορούν να οδηγήσουν στη λήξη της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους φαίνεται πως απομακρύνονται. Χωρίς τους κατάλληλους μηχανισμούς μεταφοράς κεφαλαίων, οι μικρότερες σε μέγεθος οικονομίες θα αναγκαστούν λόγω των προβλημάτων τους να προχωρήσουν σε μεγαλύτερη λιτότητα, πλήττοντας την ανάπτυξη και οδηγούμενες σε καθοδικό σπιράλ.
Στην απελπισία της η ευρωζώνη φαίνεται αποφασισμένη να εξαναγκάσει σε αποχώρηση τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας και της Ιταλίας, ελπίζοντας ότι αυτοί ενδεχομένως θα αντικατασταθούν από κυβερνήσεις που θα επιταχύνουν τον ρυθμό των μεταρρυθμίσεων και θα τονώσουν την ανταγωνιστικότητα.
Οι κ. Παπανδρέου και Μπερλουσκόνι προτίμησαν να ενδώσουν στις επιθυμίες της πολιτικής τους βάσης, αντί να προχωρήσουν σε σοβαρές δομικές μεταρρυθμίσεις, καταστρέφοντας έτσι τις όποιες ελπίδες υπήρχαν ότι μπορεί η χώρα τους να μειώσει το χρέος της.
Είναι, ωστόσο, δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η αλλαγή ηγεσιών θα φέρει στην εξουσία πιο αποτελεσματικές κυβερνήσεις.
Για την Ελλάδα το καλύτερο σενάριο στο οποίο μπορεί να ελπίζει κάποιος είναι η κυβέρνηση συνεργασίας να επιβιώσει τόσο ώστε να επικυρώσει τα αποτελέσματα της συνόδου της 26ης Οκτωβρίου, εξασφαλίζοντας την επόμενη δόση και αποφεύγοντας τη χρεοκοπία τον επόμενο μήνα.
Πιθανότατα, η απειλή της χρεοκοπίας θα αναγκάσει τα μεγάλα κόμματα να στηρίξουν τη συμφωνία, αν και με βάση δημοσκοπήσεις το 60% της κοινής γνώμης διαφωνεί με αυτήν. Ωστόσο, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μια τέτοια συμφωνία δεν θα καταστεί εκλογικό διακύβευμα. Άσχετα από το ποια κυβέρνηση θα προκύψει στην Αθήνα, θα πρέπει να ακολουθήσει τους όρους της συνθήκης, οπότε η απειλή άτακτης χρεοκοπίας θα εξακολουθήσει να υφίσταται.
Προβλήματα made in Italy
Στην Ιταλία, η ελπίδα είναι ότι ο κ. Μπερλουσκόνι μπορεί να εξαναγκαστεί σε παραίτηση και να αντικατασταθεί από κυβέρνηση τεχνοκρατών, διορισμένη από τον Πρόεδρο, η οποία θα μπορούσε να λάβει τα αναγκαία μέτρα που απαιτούνται για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη.
Στο κάτω - κάτω, όμως, η Ιταλία είναι πλούσια χώρα. Οι βόρειες περιοχές της έχουν το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην Ευρώπη. Υπάρχει σε εξέλιξη συζήτηση για φόρο επί του πλούτου, ώστε να περικοπεί γρήγορα το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Ακόμη, όμως, και αν κάτι τέτοιο μπορέσει να γίνει γρήγορα – και πάλι θα πρέπει μια κυβέρνηση τεχνοκρατών να πάρει έγκριση από τη Βουλή –, μοιάζει απίθανο η Ιταλία να αποκτήσει γρήγορα πρόσβαση στις αγορές ομολόγων.
Το καλύτερο στο οποίο η χώρα μπορεί να προσβλέπει είναι ότι η αλλαγή στην κυβέρνηση θα οδηγήσει σε περισσότερες αγορές ομολόγων εκ μέρους της ΕΚΤ. Αυτό ωστόσο ίσως δεν αποτελεί πανάκεια, όπως πιστεύουν πολλοί.
Όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο νέος επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ είναι προσωρινό και περιορισμένο. Υπάρχει όριο στο πόσο μπορεί η ΕΚΤ να βοηθήσει πριν αναγκάσει τη Ρώμη να αναζητήσει εξωτερική ενίσχυση της ρευστότητας, όπως συνέβη και με την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία.
Όπως και η Ελλάδα, έτσι και η Ιταλία δεν μπορεί να αποφεύγει διαρκώς το ραντεβού με τους ψηφοφόρους – αυτό σημαίνει ότι η πολιτική αβεβαιότητα θα συνεχίσει να κλονίζει την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Αυτό που ξεκίνησε ως οικονομική κρίση έχει τώρα εξελιχθεί σε πλήρη πολιτική κρίση σε δύο κράτη της ευρωζώνης. Αν η ευρωζώνη πρόκειται να επιβιώσει, είναι σαφές ότι θα το κάνει μόνο αυξάνοντας την έλλειψη δημοκρατίας της.
Οι οικονομικές πολιτικές της νότιας Ευρώπης στο μέλλον θα υπαγορεύονται από μια τεχνοκρατική ελίτ με έδρα τις Βρυξέλλες. Αυτό άλλωστε που εμφανίζεται επίσης ξεκάθαρο είναι ότι η συνηθισμένη και βασική λύση στις κρίσεις – δηλαδή η μεταφορά κεφαλαίων από τη Γερμανία στην περιφέρεια – φαίνεται λιγότερο πιθανή από ποτέ.
Το ευρώ θα επιβιώσει της προθεσμίας των έξι εβδομάδων, αλλά η μακροπρόθεσμη επιβίωσή του τίθεται υπό σοβαρή αμφισβήτηση.
