Ο Θανάσης Βούτσινος εξερευνά τις τάσεις της μόδας στις αποχρώσεις του πράσινου.
Ποιος είπε ότι στυλ και οικολογική συνείδηση δεν πάνε μαζί; Έχουν περάσει χρόνια από τότε που ο ακτιβισμός ταυτιζόταν με το αμπέχονο. Σήμερα είναι το αγαπημένο σπορ της κοινωνικής και οικονομικής ελίτ. Ο πρίγκιπας Κάρολος στηρίζει με πάθος τις οργανικές καλλιέργειες. Ο Μπραντ Πιτ, η Αντζελίνα Τζολί, ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο και η Κάμερον Ντίαζ επενδύουν στην κατασκευή σπιτιών που καταναλώνουν αποκλειστικά «πράσινες» μορφές ενέργειας, αγοράζουν και διασώζουν εκτάσεις δάσους και φωτογραφίζονται αγκαλιά με δέντρα. Η Σίντι Κρόφορντ λανσάρει το δικό της, επαναχρησιμοποιούμενο μπουκάλι για νερό της βρύσης. Ακόμα να πειστείς;
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και όταν οι διασημότητες ταυτίζονται με τους κοινωφελείς σκοπούς, το μήνυμα περνάει ευκολότερα. Δεν βλάπτει να μάθεις, έστω και από τη Σίντι, ότι το εμφιαλωμένο νερό κοστίζει 500 φορές περισσότερο από το νερό της βρύσης, ενώ το πλαστικό μπουκάλι θα βολοδέρνει εκεί έξω γύρω στα 450 χρόνια. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν αντιληφθείς ότι τα περιβαλλοντικά θέματα δεν είναι σαν τις άλλες περιπτώσεις -«δώστε και σώστε»- φιλανθρωπίας. Εδώ δεν ξεμπερδεύεις με μια προσφορά. Εδώ κάποιοι σου ζητάνε να αλλάξεις συνήθειες χρόνων – και εκεί ακριβώς μπορεί να πεισμώσεις. Ποια Σίντι Κρόφορντ θα σου επιβάλει να κόψεις το εμφιαλωμένο νερό; Το τελευταίο που χρειάζεσαι είναι ένα celebrity, μια εφημερίδα ή μια τηλεοπτική εκπομπή να σου κάνει κήρυγμα ότι έχεις πάρει τη ζωή σου λάθος. Τι γίνεται όμως όταν αρχίσει να σου κουνάει επικριτικά το δάχτυλο και μια φίλη, ένας γείτονας ή ένας τυχαίος περαστικός;
Αντιλαμβάνεσαι ότι σιγά-σιγά διαμορφώνεται μια νέα κοινωνική συνείδηση, ένας ηθικός κώδικας που θα σου δείχνει κίτρινες κάρτες για καθημερινές πρακτικές, μέχρι πρότινος αυτονόητες. Σε λίγο το να ζητάς πλαστική σακούλα στο περίπτερο για δύο χυμούς και ένα περιοδικό θα γίνει ανάλογο του να ανάβεις πούρο μέσα σε θάλαμο νοσοκομείου.
Προς το παρόν βλέπεις τη νέα κατάσταση σαν επίδειξη ηθικής ανωτερότητας, φορτική στα όρια της τρομοκρατίας. Το κακό είναι ότι μάλλον… έχεις άδικο. Δεν είναι όπως όταν ο καλός σου ή η κολλητή σου σε ψήνουν να γραφτείς γυμναστήριο ή να κόψεις το κάπνισμα. Το κλιματιστικό σου, που δροσίζει μεν το σπίτι σου αλλά υπερθερμαίνει τον πλανήτη, παύει να είναι μόνο δικό σου θέμα. Η σωτηρία της ψυχής είναι υπόθεση αυστηρά προσωπική. Η σωτηρία του πλανήτη, πολύ μεγάλο πράγμα επίσης, αφορά κι άλλους.
Οι φυλές των οικο-ανήσυχων
Οι οικο-σνομπ
Το μάρκετινγκ της περιβαλλοντικής ευαισθησίας έχει γεννήσει μια νέα γενιά καταναλωτών που αγοράζουν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, βιολογικά τρόφιμα και υβριδικά αυτοκίνητα, πιστεύοντας ότι έτσι κατακτούν υψηλότερη κοινωνική βαθμίδα. Το πράσινο είναι μόδα. Στις ανεπτυγμένες χώρες πληθαίνουν εκείνοι που περισσότερο ενδιαφέρονται να δείχνουν οικο-ευαίσθητοι παρά ανησυχούν στ’ αλήθεια για το μέλλον του πλανήτη. Πίσω από κάθε φαινομενικά αθώο «ανακυκλώνω» κρύβεται η αμείλικτη ερώτηση: «Εσύ;»
Ο λάκκος στην οικο-φιλική φάβα προφανής: η νέα καταναλωτική κουλτούρα, ξεκινώντας από την αγορά βιολογικών τροφίμων, στοιχίζει κάτι παραπάνω. Μέρος του κόστους βέβαια καλύπτεται από τους άλλους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας: μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος, καυσίμων κ.ά. Τι γίνεται όμως όταν οι βιολογικές καλλιέργειες δεν επαρκούν για να ταΐσουν όλο τον πλανήτη, ακόμα κι αν στραφούμε αποκλειστικά σε αυτές;
Όταν ξέσπασε η αντικαπνιστική λαίλαπα, οι καπνοβιομηχανίες έσπευσαν να διεισδύσουν στις αγορές του τρίτου κόσμου. Με την επέλαση των υγιεινιστών, η βιομηχανία του junk food και των αναψυκτικών άλλαξε σταδιακά προφίλ και απευθύνθηκε σε κοινωνικές ομάδες χαμηλότερων εισοδημάτων. Μήπως και το κεφάλαιο «περιβαλλοντική ευαισθησία» κινδυνεύει να υποβαθμιστεί σε ευγενικό σπορ για τους έχοντες και τους κατέχοντες;
Οι οικο-ενοχικοί
Το άγχος τους δεν είναι μην τους δει ο γείτονας να διαπράττουν περιβαλλοντικά φάουλ, αλλά μήπως δεν κάνουν αρκετά προς τη σωστή κατεύθυνση. Αισθάνονται άσχημα που μια στις τόσες προτιμούν ένα απολαυστικό μπάνιο από ένα γρήγορο, οικονομικό ντους. Δυσκολεύονται να ευχαριστηθούν ένα καινούργιο ρούχο, όταν σκέφτονται ότι οι συμβατικές (μη βιολογικές) καλλιέργειες βαμβακιού απορροφούν το 22% των βλαβερών εντομοκτόνων παγκοσμίως. Και αν η συγκεκριμένη αλυσίδα εκμεταλλεύεται την παιδική εργασία σε αναπτυσσόμενες χώρες; Και τι γίνεται με τους 500.000 τόνους ρούχων που καταλήγουν ετησίως στις χωματερές; Διστάζουν να μπουν σε αεροπλάνο, τη στιγμή που η αεροπλοϊα εξελίσσεται στον υπ’ αριθμό ένα υπεύθυνο εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. Αποφεύγουν να αγοράζουν οτιδήποτε έρχεται σε περίπλοκες συσκευασίες με πλαστικά και αφρολέξ. Σύμφωνοι, και ο Τζον Μπον Τζόβι ζήτησε συγγνώμη για την… τρύπα του όζοντος που προκάλεσε στα '80s με την αλόγιστη χρήση της λακ. Αυτός όμως εξαγόρασε την ψυχική του γαλήνη με δωρεές πολλών μηδενικών. Οι υπόλοιποι τι να κάνουν;
Οι οικο-αδιάφοροι (ή οικο-αναίσθητοι)
Είναι αυτοί που στα γκάλοπ δηλώνουν μεν ανήσυχοι, αλλά ταυτόχρονα ξεκαθαρίζουν ότι δεν προτίθενται να αλλάξουν απολύτως καμία καθημερινή τους συνήθεια για να προλάβουν το χειρότερο. Αυτοί που στις απεργίες των συνεργείων αποκομιδής απορριμμάτων ανοίγουν (ενίοτε σπάνε) τους κάδους της ανακύκλωσης για να ξεφορτωθούν τις φορτωμένες με κατάλοιπα της υπερκατανάλωσης πλαστικές σακούλες τους, με μοναδικό τους μέλημα να μην τους δουν. Αυτοί που θα σου εξηγήσουν ότι το φαινόμενο είναι μη αναστρέψιμο (υπάρχει σκοτεινή συνωμοσία να υπερθερμανθεί ο πλανήτης – το είπε και ο Λιακόπουλος) και σε τελική ανάλυση ας κάνουν κάτι οι κυβερνήσεις.
Στον παγκόσμιο τύπο και στη βιβλιογραφία θα ανακαλύψεις και τους οικο-πεσιμιστές, όμως μην τους μπερδέψεις. Οι δεύτεροι έχουν επιχειρήματα και κατά βάθος ελπίζουν, γι’ αυτό κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου λίγο πιο δυνατά. Οι πρώτοι απλώς κοιμούνται.
Τα βλέπεις “πράσινα”;
Κάνε το παρακάτω τεστ και βρες τις οικολογικές ευαισθησίες σου.
1. Αφήνεις ηλεκτρικές/ηλεκτρονικές συσκευές στο stand-by;
Α) Ποτέ! Στο stand-by η τηλεόραση καίει περίπου το 70% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνει.
Β) Τις κλείνω από το διακόπτη. Όταν το θυμάμαι…
Γ) Αναγκάζομαι. Προγραμματίζω το dvd να γράφει αξημέρωτα την επανάληψη των «Επιθυμιών».
2. Θα έβαζες στο μπαλκόνι σου έναν κομποστοποιητή;
Α) Έχω ήδη. Ανακυκλώνω τα οργανικά σκουπίδια, φτιάχνω το δικό μου λίπασμα και περιορίζω δραστικά τον όγκο των απορριμμάτων μου.
Β) Το σκέφτομαι. Βέβαια, θα μου περιορίσει το χώρο στο ήδη μικρό μπαλκόνι μου. Πάντως ήδη ανακυκλώνω συσκευασίες. Δεν φτάνει, ε;
Γ) Μηχάνημα για κομπόστα; Χλωμό. Άλλωστε κανένας στο σπίτι δεν τρώει γλυκά.
3. Ανάμεσα σε ντόπιες ντομάτες από συμβατική καλλιέργεια και σε εισαγόμενες βιολογικές θα επέλεγες:
Α) Τις δικές μου. Καλλιεργώ στο μπαλκόνι μου (σε μέγεθος γηπέδου).
Β) Μάλλον τις ντόπιες. Οι βιολογικές ταξίδεψαν χιλιόμετρα, συσκευάστηκαν πιο σύνθετα… Πειράζει όμως που καμιά φορά, για τη γεύση, τις προτιμώ;
Γ) Τι είπαμε ότι είναι οι βιολογικές; Εκείνες με τα δόντια;
4. Πώς θα ανεβείτε στους γονείς του, στην Αλεξανδρούπολη, το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος;
Α) Με το τρένο φυσικά. Το λιγότερο ρυπογόνο συγκοινωνιακό μέσο.
Β) Λέμε να πάρουμε το αμάξι. Έχουμε να κάνουμε πολλές ενδιάμεσες στάσεις και να κουβαλήσουμε πράγματα. Δεν είναι μεν υβριδικό, αλλά έχει χαμηλές εκπομπές ρύπων.
Γ) Ασυζητητί με αεροπλάνο. Τόσες ώρες στο δρόμο;
5. Στην μπανιέρα...
Α) Δυο-δυο! Αλλιώς ένα γρήγορο ντους.
Β) Προτιμώ τα ντους, αλλά αν μια στο τόσο τη γεμίσω για να χαλαρώσω, χάλασε ο κόσμος;
Γ) Κλεοπάτρα! Απωθημένο από τις διαφημίσεις αφρόλουτρων στα '80s.
6. Βγήκες για ψώνια και ξέχασες την πάνινη τσάντα σου.
Α) Αστειεύεσαι; Όχι εγώ. Και δεν έχω μόνο μία.
Β) Την άλλη φορά θα τη θυμηθώ, το υπόσχομαι. Άλλωστε το σούπερ μάρκετ που προτιμώ έχει τις νέες, οικολογικές σακούλες.
Γ) Ε και; Έτσι κι αλλιώς τις σακούλες τις ξαναχρησιμοποιώ για να πετάξω σκουπίδια.
7. Ξέρεις ότι χαμηλώνοντας το θερμοστάτη μόνο ένα βαθμό, τα κοινόχρηστα για το πετρέλαιο μειώνονται έως και 10%;
Α) Εννοείται! Εγώ τον χαμηλώνω και δύο βαθμούς.
Β) Το εφαρμόζω. Βέβαια στα χιόνια έκλεψα λίγο.
Γ) Κάπου το άκουσα. Αλλά δεν έχω και μεγάλη εμπιστοσύνη στη διαχειρίστριά μου.
8. Στα εστιατόρια ζητάς νερό…
Α) Από τη βρύση!
Β) Από τη βρύση, αν και το αποδοκιμαστικό βλέμμα του γκαρσονιού με σκοτώνει.
Γ) Εμφιαλωμένο. Αφήνω βέβαια καλύτερο πουρμπουάρ.
Αν έχεις περισσότερα Α
Προτιμάς να σε δουν με βάτες παρά με πλαστική σακούλα. Το eco και το ego είναι για σένα έννοιες ταυτόσημες. Πράττεις το σωστό και το ξέρεις, ενίοτε όμως για λάθος λόγους. Ας είναι, αν πρόκειται να δώσεις σε κάποιους το καλό παράδειγμα… Το ζητούμενο είναι, όταν η μόδα παρέλθει, να παραμείνει η συνείδηση.
Αν έχεις περισσότερα Β
Πίστεψέ το, ανήκεις στην υγιή ομάδα – αν γίνετε και η πιο πολυπληθής, πάμε καλά. Το «πράσινο» σκορ σου είναι ακόμα χαμηλό, αλλά έχεις περιθώριο να το βελτιώσεις. Άλλωστε ο οικολογικός τρόπος σκέψης και ζωής είναι ένα ατέλειωτο προσωπικό ταξίδι προβληματισμού και εξεύρεσης λύσεων, όχι ένα κάτεργο – και σίγουρα όχι ένας αγώνας δρόμου με αντίπαλο το γείτονα. Επιβράβευσε τον εαυτό σου για κάθε μικρή προσπάθεια και μετά ξανοίξου σε μεγαλύτερες. Θα δεις για πότε οι μικροί, επίκτητοι ψυχαναγκασμοί θα γίνουν αυτόματες, καθημερινές πρακτικές.
Αν έχεις περισσότερα Γ
Για σένα το πράσινο είναι απλώς ένα χρώμα που συνδυάζεται δύσκολα. Σου συνιστούμε να περάσεις μια βόλτα από το www.greenpeace.org/greece. Προσοχή, δεν έχει ούτε παπούτσια ούτε τσάντες και μπορεί να βαρεθείς. Εναλλακτικά δοκίμασε το www.ecorazzi.com, που έχει και φωτογραφίες του Τζορτζ Κλούνι. Ίσως κάτι σου μείνει…
http://www.madamefigaro.gr/
