Οι ανεξέλεγκτες ανθρώπινες δραστηριότητες, σε συνδυασμό με την αλλαγή του κλίματος, είναι οι βασικές πηγές πίεσης που δέχεται το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια.
Αυτά αναφέρει, μεταξύ άλλων, έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντος στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την οποία συνέταξε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (EΟΠ).
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, η Real planet παρουσιάζει τις βασικές τάσεις που διαμορφώνουν τη σημερινή εικόνα της χώρας μας, αλλά και της Ευρώπης συνολικότερα.
Δάση σε κίνδυνο
Φέτος η 5η Ιουνίου είναι αφιερωμένη στα δάση. Τα δάση καλύπτουν το 1/3 της συνολικής έκτασης της γης και από αυτά εξαρτάται η επιβίωση 1,6 δισ. ανθρώπων. Ωστόσο, τα ποσοστά της παγκόσμιας αποδάσωσης φτάνουν σήμερα στα 130 εκατομμύρια στρέμματα τον χρόνο, δηλαδή όση έκταση έχει ολόκληρη η Πορτογαλία.
Και στην Ευρώπη, όμως, η κατάσταση των δασών δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Σήμερα, μόνο το 5% των δασικών εκτάσεών της θεωρείται ως μη διαταρασσόμενο από την ανθρώπινη δραστηριότητα, ενώ περίπου 1.000 είδη των βόρειων παλαιών δασών εκτιμάται ότι απειλούνται σοβαρά με εξαφάνιση.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει διαχρονική απώλεια των δασικών της εκτάσεων. Σε σχετική έκθεση του WWF Ελλάς («Το αβέβαιο μέλλον των ελληνικών δασών»), σημειώνεται ότι στη δεκαετία 1987-2007 η συνολική έκταση της χώρας «έχασε» γύρω στα 1.500.000 στρέμματα δάσους (σε σύνολο 33.590.000 στρεμμάτων δάσους).
Αν σε αυτά προσθέσουμε και τα σχεδόν 3 εκατομμύρια που κάηκαν έκτοτε, το ποσοστό της απώλειας ανέρχεται περίπου στο 13,5%!
«Είναι πλέον ορατή η διαχρονική υποβάθμιση των δασών και θα πρέπει να αναλογιστούμε τους λόγους στους οποίους οφείλεται και να λάβουμε όλα τα αναγκαία μέτρα αποτροπής της στο άμεσο μέλλον, με τακτική παρακολούθηση και απογραφή της κατάστασης προς όφελος της προστασίας των δασών, αλλά και των υπηρεσιών που αυτά παρέχουν στις τοπικές κοινωνίες», υποστηρίζει η Εύη Κορακάκη, δρ Δασολογίας, υπεύθυνη δασικών προγραμμάτων του WWF.
«Προς αυτή την κατεύθυνση, είναι πολύ σημαντική η διαδικασία σύνταξης δασικών χαρτών, αρκεί να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί άμεσα», συμπληρώνει.
Ανοδος της θερμοκρασίας
Από το 1990 η θερμοκρασία της Ελλάδας αυξάνεται σταθερά, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Παράλληλα, αν και παρατηρείται μείωση των βροχοπτώσεων, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένων και των πλημμυρών, έχουν ενταθεί.
Από την άλλη και ενώ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει σημειωθεί αρκετή πρόοδος όσον αφορά τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων (κατά 17,3% χαμηλότερες από τα επίπεδα του 1990) και τη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σύμφωνα με την έρευνα του ΕΟΠ, η Ελλάδα, μαζί με την Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, βρίσκεται στον αντίποδα, έχοντας αυξήσει τις εκπομπές της κατά 23%.
«Το περίεργο είναι ότι η αύξηση αυτή είναι μέσα στο πλαίσιο που ορίζει το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο “επιτρέπει” για τη χώρα μας αύξηση 25% των εκπομπών έως το 2020, κάτι που είναι “ενάντια στην επιστήμη”», επισημαίνει ο Δημήτρης Ιμπραήμ, συντονιστής ευρωπαϊκών εκστρατειών της Greenpeace για το κλίμα.
Πρωτοπόρες χώρες στη μείωση των εκπομπών παραμένουν η Γερμανία και η Βρετανία με ποσοστό 50%, ενώ σημαντικά ποσοστά πέτυχαν και η Βουλγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Πολωνία και η Ρουμανία.
«Οι τομείς που ευθύνονται για τις εκπομπές ρύπων στην Ελλάδα είναι οι μεταφορές και η ηλεκτροπαραγωγή», εξηγεί ο Δ. Ιμπραήμ. Πράγματι, οι ρύποι από τις μεταφορές έχουν αυξηθεί σημαντικά από το 1990, καθώς αυξήθηκε ο στόλος των αυτοκινήτων και οι μετακινήσεις. Στην Ε.Ε. των 27, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τον τομέα των μεταφορών (πλην των διεθνών αεροπορικών και θαλάσσιων μεταφορών) σημείωσαν αύξηση κατά 24% - σήμερα αντιστοιχούν στο 19% των συνολικών εκπομπών.
Λόγω όλων των παραπάνω, αλλά και των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από άλλες περιοχές του πλανήτη, ο ευρύτερος στόχος του περιορισμού της κλιματικής αλλαγής και της διατήρησης της ανόδου της θερμοκρασίας σε επίπεδα κάτω των 2° C παγκοσμίως δεν αναμένεται να επιτευχθεί κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα.
Καθυστερούν οι ΑΠΕ
Οσον αφορά τη διείσδυση των εναλλακτικών μορφών ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή, παρ’ όλες τις φιλότιμες προσπάθειες του υπουργείου Περιβάλλοντος, η Ελλάδα εξακολουθεί να ακολουθεί ασθμαίνοντας τις ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Στην κατάταξη του ΕΟΠ καταλαμβάνει τη 12η θέση σε σχέση με τους στόχους που έχει θέσει η Κομισιόν για το 2020. Συγκεκριμένα, μέχρι σήμερα τα ποσοστά διείσδυσης των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση δεν ξεπερνούν συνολικά (αιολικά, υδροηλεκτρικά, φωτοβολταϊκά και βιομάζα) το 13,39%.
Τη μερίδα του λέοντος εξακολουθεί να κατέχει ο λιγνίτης σε ποσοστό 47%, ακολουθεί το πετρέλαιο (13,57%) και το φυσικό αέριο (20,87%).
Ποια ζώα απειλούνται
Το δίκτυο Natura 2000 καλύπτει πλέον το 18% της συνολικής έκτασης της Ευρώπης. Παρόλο, όμως, που η γνώση μας σχετικά με την κατάσταση της βιοποικιλότητας έχει βελτιωθεί σημαντικά και ο βαθμός μείωσής της έχει περιοριστεί έως έναν βαθμό, η Ε.Ε. δεν κατόρθωσε τελικά να επιτύχει τους στόχους που είχε θέσει για το 2010 - το οποίο είχε ανακηρυχθεί Ετος Βιοποικιλότητας.
Αποτέλεσμα, το 52% των ειδών που προστατεύονται από την Οδηγία για τους Οικοτόπους να βρίσκεται σε δυσμενή κατάσταση, ενώ να μην υπάρχει καμία ένδειξη για το 31%.
Στην Ελλάδα, μία από τις πλουσιότερες σε βιοποικιλότητα χώρες της Ευρώπης, όπως αναφέρει το «Κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ζώων της Ελλάδας», 29 είδη θηλαστικών (από τα 69) βρίσκονται σε κίνδυνο, ενώ 171 είδη σπονδυλόζωων (από τα 424) είναι πιθανό να εξαφανιστούν στο βραχυπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο μέλλον.
Οι κυριότερες απειλές εντοπίζονται στη συρρίκνωση και απώλεια των βιοτόπων τους, την υπεραλίευση και την παρεμπίπτουσα αλιεία, τη ρύπανση του αέρα, του εδάφους και των υδάτων και την κλιματική αλλαγή.
Ημέρα αφύπνισης
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος θεωρείται η μεγαλύτερη και πιο διαδεδομένη «γιορτή» για το περιβάλλον. Καθιερώθηκε στις 5 Ιουνίου του 1972 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για να σηματοδοτήσει την έναρξη του Συνεδρίου της Στοκχόλμης για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.
Ηταν, άλλωστε, από τις πρώτες φορές που συζητήθηκε η ανάγκη για κοινές αρχές που θα εμπνεύσουν και θα καθοδηγήσουν τους ανθρώπους, με στόχο τη διατήρηση και την προστασία του περιβάλλοντος.
ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΧΑΪΝΗ
