Από τη Μυρτώ Μήτσιου.
Σερφάροντας στο δίκτυο διάβασα ένα άρθρο για την Μπρίτνεϊ Σπίαρς. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η αγαπημένη πρώην teenager της Αμερικής συμπεριφέρεται κατ' αυτό τον τρόπο – μιλάει με βρετανική προφορά, βγαίνει γυμνή από τα δοκιμαστήρια των καταστημάτων, φοράει το νυφικό της για να πάει στο σούπερ μάρκετ κ.ά.– γιατί έχει πολλαπλές προσωπικότητες. Πολύ βολική δικαιολογία, σκέφτηκα.
Αλλά οι ψυχολόγοι εδώ και χρόνια υποστηρίζουν ότι δεν έχουμε μία μόνο πλευρά ή έναν αυθεντικό εαυτό. Αντίθετα, ο εσωτερικός μας εαυτός είναι ρευστός και παρουσιάζει μεταπτώσεις. Ακόμη και βασικά γνωρίσματα, όπως η ευφυΐα, μεταβάλλονται ανάλογα με τις καταστάσεις. Αυτή η ευελιξία εξελίχθηκε για να επιβιώσουμε. Η σύγχρονη ζωή απαιτεί να αλλάζουμε γρήγορα ρόλους: μητέρα στο σπίτι, executive στο γραφείο, «καλή» με κάποιους, «κακή» με κάποιους άλλουςΑν και μέχρι ένα σημείο ξέρουμε ότι συνυπάρχουμε με άλλους εαυτούς, είναι ελάχιστα αυτά που κάνουμε για να κατανοήσουμε αυτές τις διαφορετικές μας πλευρές. Έχουμε συναίσθηση ότι μερικές φορές νιώθουμε σαν κάποιος άλλος άνθρωπος, επειδή όμως δεν έχουμε στο μυαλό μας κάποιο μοντέλο πολλαπλότητας, έχουμε την τάση να μην τον βλέπουμε ακόμη κι όταν μας κοιτάζει κατάματα. Λοιπόν, ήρθε η στιγμή να γνωριστούμε καλύτερα με όλους εκείνους που φιλοξενούμε στο μυαλό μας.
Εγώ κι εγώ κι εγώ...
Όλοι μας έχουμε ένα συγκεκριμένο αριθμό προσωπικοτήτων που έρχονται στο προσκήνιο σε διαφορετικές καταστάσεις, κάνοντάς μας ευπροσάρμοστα ανθρώπινα όντα. Οι περισσότεροι έχουμε 4 με 9 προσωπικότητες, ενώ ο μέσος όρος είναι 7. Ο εαυτός σου μπορεί να είναι από εξωστρεφής μέχρι ντροπαλός, από easy going μέχρι φιλόδοξος και από παιδιάστικος μέχρι σοβαρός. Οι προσωπικότητες ποικίλλουν και διαχωρίζονται η μια από την άλλη.
Κάθε «οικογένεια» προσωπικοτήτων είναι μοναδική, αλλά σχεδόν όλοι μας μοιραζόμαστε κάποιους συγκεκριμένους τύπους: προσωπικότητες που μας προστατεύουν, που ελέγχουν και οδηγούν τη συμπεριφορά μας, που παρακολουθούν την πρόοδό μας, άλλες που κρατάνε το ηθικό μας ψηλά και άλλες που το υπονομεύουν. Δημιουργούμε προσωπικότητες για συγκεκριμένους ρόλους –για το σχολείο, τα ραντεβού, τη δουλειά, τη μητρότητα– και οι περισσότεροι κουβαλάμε παλιές εκδοχές του εαυτού μας, που κάποτε μας ήταν χρήσιμοι αλλά τώρα μας είναι περιττοί.
Μια κατηγορία ανθρώπων που μπορεί να έχουν διαφορετικές προσωπικότητες είναι οι δίγλωσσοι, οι οποίοι προβάλλουν διαφορετικούς εαυτούς ανάλογα με το ποια γλώσσα μιλάνε. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι περισσότεροι έχουν μία ή δύο βασικές προσωπικότητες. Μιλάμε για χαρακτήρες με σάρκα και οστά που έχουν σκέψεις, επιθυμίες, προθέσεις, φιλοδοξίες και πιστεύω. Πολλοί, μάλιστα, έχουν και μικρο-προσωπικότητες, που εκδηλώνονται, για παράδειγμα, όταν χρειάζεται να εντυπωσιάσουν ή όταν έχουν πολύ άγχος.
Πολύπλευροι ευτυχισμένοι άνθρωποι
Οι διαφορετικές προσωπικότητες είναι αυτές που μπορεί να μας προστατεύσουν και από ασθένειες ή από το άγχος. Μια έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο Γέιλ αποκάλυψε ότι όσο περισσότερες υποτελείς προσωπικότητες ή πλευρές του εαυτού του μπορεί να προσδιορίσει κάποιος, τόσο περισσότερο ικανός είναι να χειριστεί το άγχος. Οι αθλητές, για παράδειγμα, όταν χάνουν σε αγώνες, στενοχωριούνται, αλλά οι άλλες πλευρές του χαρακτήρα τους λειτουργούν ως προστάτες, ώστε να μην επηρεάζονται σε βάθος.
Οι προσωπικότητες δημιουργούνται από τις εμπειρίες μας και οι περισσότεροι, ευτυχώς, δεν σπρώχνονται από μια δραματικά διαφορετική κατάσταση σε μια άλλη. Οι «εαυτοί» μας μοιράζονται διαδικασίες σκέψεων, συναισθήματα και συμπεριφορές, ώστε, όταν κάτι μεταβάλλεται, η αλλαγή να γίνεται ανεπαίσθητα – αρκεί μια καινούργια επιθυμία ή διάθεση για κάτι που παλιότερα δεν μας άρεσε και αρχίζουμε να βγάζουμε έναν άλλο εαυτό. Η φίλη μου η Δήμητρα, για παράδειγμα, που όταν την πρωτογνώρισα χόρευε μεθυσμένη, δύο χρόνια μετά έχει γίνει μια αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα που πέφτει για ύπνο πριν από τις δώδεκα. Όταν παντρεύτηκε, μπήκε ολόψυχα στον καινούργιο ρόλο, αποφασισμένη να αφήσει πίσω το party animal που ήταν κάποτε.
Οι προσωπικότητες όμως δεν πεθαίνουν έτσι εύκολα. Ο παλιός της εαυτός απλώς πέρασε στην ασυνείδητη κατάσταση και δεν αποκλείεται να ξαναβγεί στην επιφάνεια σε μια φάση άγχους. Άλλωστε, οι προσωπικότητές μας μοιράζονται αναμνήσεις, γι' αυτό δεν υπάρχουν φανερά κενά σημεία. Αντίθετα, αυτό δημιουργεί ένα αίσθημα ενοποίησης και συνέχειας.
Το τρικ είναι να εκμεταλλευτούμε τις δυνάμεις που οι πολλαπλές προσωπικότητες μας χαρίζουν και να μειώσουμε τα μειονεκτήματα. Για να το πετύχεις, το πρώτο που πρέπει να κάνεις είναι να αναγνωρίσεις ότι υπάρχει πολλαπλότητα. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο, γιατί κάθε προσωπικότητα όταν είναι ενσυνείδητη έχει την τάση να πιστεύει ότι είναι η αληθινή και η μοναδική. Καθεμία όμως πρέπει να μάθει να ακούει και τις άλλες και να αναγνωρίζει και τη δική τους οπτική γωνία. Σύμφωνα άλλωστε με μια πρόσφατη γερμανική έρευνα, περίπου 1 στους 25 ανθρώπους ακούει τις άλλες προσωπικότητες, ενώ πολλοί συνειδητοποιούν τα αντίθετα συναισθήματα και τις διαφορετικές σκέψεις παρατηρώντας προσεκτικά τι συμβαίνει στο κεφάλι τους.
Σκέψου τη στάση σου σε κάποια φάση που δεν έπραξες όπως συνήθως ή ρώτησε τους φίλους σου για τις αλλαγές στη συμπεριφορά σου και δεν αποκλείεται να ανιχνεύσεις τις άλλες προσωπικότητές σου. Παρατηρώντας επίσης τις διακυμάνσεις της διάθεσής σου και προσπαθώντας να ξεμπερδέψεις τις αντικρουόμενες παρορμήσεις σου, θα καταλάβεις καλύτερα πώς λειτουργούν οι προσωπικότητές σου και θα δημιουργήσεις έναν πιο ακέραιο εαυτό. Τελικός στόχος είναι η εσωτερική σου «οικογένεια» να μάθει να δουλεύει μαζί σαν ομάδα για το καλό όλων.
Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις χωρίς βιασύνη και αφού τις σκεφτείς καλά. Στο τέλος πρόσθεσε το σκορ.
2. Αναφέρεσαι ποτέ στον εαυτό σου ως «εμείς»;
3. Οι προσωπικές σου αναμνήσεις μοιάζουν σαν ταινία που έχεις δει, παρά σαν κάτι που σου έχει όντως συμβεί;
4. Έχεις πολλά nicknames ή σκέφτεσαι ποτέ τον εαυτό σου με διαφορετικό όνομα;
5. Μιλάς στον εαυτό σου;
6. Πέφτεις ποτέ με τα μούτρα στο φαγητό, στο ποτό ή στο αλκοόλ;
7. Αλλάζεις ξαφνικά διάθεση χωρίς εμφανή λόγο;
8. Μήπως συγκεκριμένες καταστάσεις ενεργοποιούν ικανότητες ή γνώσεις που συνήθως δεν έχεις; Για παράδειγμα, σε μια ξένη χώρα μιλάς τη γλώσσα καλύτερα από ό,τι θεωρούσες πιθανό;
9. Υιοθετείς την προφορά ή την τονικότητα του ατόμου με το οποίο μιλάς;
10. Μήπως τα γούστα σου στο φαγητό, στη μουσική, στις ταινίες και στη λογοτεχνία διαφέρουν πολύ από φάση σε φάση;
11. Κοιτάζοντας την γκαρνταρόμπα σου, βλέπεις ρούχα που δεν μπορείς να φανταστείς τον εαυτό σου να τα φοράει και αναρωτιέσαι γιατί τα αγόρασες;
12. Διάφοροι γνωστοί σε αντιμετωπίζουν σαν να σε ξέρουν καλύτερα απ’ ό,τι θα περίμενες;
13. Έχει τύχει οι φίλοι σου να αναφερθούν σε περιστατικά όπου ισχυρίζονται ότι παρευρισκόσουν, αλλά εσύ δεν μπορείς να τα θυμηθείς;
14. Μήπως άνθρωποι που εμπιστεύεσαι ισχυρίζονται ότι τους έχεις πει πράγματα που αδυνατείς να πιστέψεις ότι θα μπορούσες ποτέ να πεις;
15. Έχει τύχει να δεις κάτι που έχεις γράψει καιρό πριν –σε ημερολόγιο ή ατζέντα– και να μη συνειδητοποιείς αμέσως ότι το έγραψες εσύ;
Σκορ
0 για ποτέ
1 για κάποιες φορές
2 για συνέχεια
Όσο πιο χαμηλό είναι το σκορ, τόσο πιο «ενιαίο» χαρακτήρα έχεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι συγκεντρώνουν από 10 ως 20 πόντους. Σ' αυτή την περίπτωση μπορεί να μην εκδηλώνεις εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες, αλλά η διάθεσή σου κυμαίνεται, οι επιθυμίες σου μεταβάλλονται και η συμπεριφορά σου ποικίλλει.
·Υψηλό σκορ (πάνω από 20). Δεν υπάρχει κάτι κακό σ’ αυτό. Αντίθετα, μπορεί να έχει και πλεονεκτήματα. Αν ωστόσο σε ενοχλεί κάποια απάντηση, ίσως να χρειάζεσαι βοήθεια από κάποιον ειδικό.
Μάθε τις προσωπικότητές σου
Κάθε «οικογένεια» προσωπικοτήτων είναι μοναδική, αλλά υπάρχουν κοινοί τύποι με συγκεκριμένους ρόλους. Δες ποιους από αυτούς αναγνωρίζεις σε σένα.
Επικριτικοί: Εκείνοι που ασκούν έλεγχο ή οι υπερασπιστές που έχουν χαραμίσει την ενέργειά τους. Μπορεί να αποτελούν τη φωνή που σε τρομοκρατεί ή να παίζουν το ρόλο του θύματος.
Όσοι ασκούν έλεγχο. Οδηγούν και ελέγχουν τη συμπεριφορά σου. Αυτή μπορεί να είναι η οργανωμένη πλευρά σου, η σοφή φωνή που σου λέει ότι έχεις ανεχτεί πολλά ή αυτή που σε κινητοποιεί.
Κατάλοιπα. Παλιές προσωπικότητες που δεν έχουν πια χρησιμότητα για σένα, π.χ. το εγκαταλειμμένο ή κακομαθημένο παιδί.
Διχασμένες προσωπικότητες
Πρόκειται για ακραίες περιπτώσεις ανθρώπων που αλλάζουν ξαφνικά προσωπικότητα, χωρίς να έχουν ανάμνηση του προηγούμενου εαυτού τους. Σε αυτό το διάστημα είναι σαν να παρακολουθούν τη ζωή τους σε ταινία. Η συγκεκριμένη περίπτωση είναι σοβαρή και χρήζει βοήθειας από ειδικούς επιστήμονες.
