• Ποια δεδομένα οδήγησαν την Πορτογαλία στο μηχανισμό στήριξης.
• Ποιες χώρες βρίσκονται στην «επικίνδυνη ζώνη» για να ακολουθήσουν.
• Σε ποια κατάσταση βρίσκεται αυτή τη στιγμή η κυπριακή οικονομία και πόσο ορατό είναι το ενδεχόμενο να ακολουθήσει τα αχνάρια της Πορτογαλίας, της Ελλάδας και της Ιρλανδίας.
«Διασωλήνωση» από την Ευρωζώνη ζήτησε και η Πορτογαλία, ακολουθώντας τα βήματα της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, παρά τη σθεναρή αντίσταση που πρόβαλλε τους τελευταίους μήνες.
Ο προσωρινός, πλέον, Πρωθυπουργός της χώρας, Jose Socrates, τις τελευταίες εβδομάδες αρνείτο ότι η Πορτογαλία θα οδηγείτο σε αυτό το σημείο. Οι αγορές, ωστόσο, το θεωρούσαν σχεδόν δεδομένο, σε σημείο που η αντίδραση του ευρώ στη σχετική ανακοίνωση ήταν εξαιρετικά ήπια, ενώ οι δείκτες των χρηματιστηρίων παγκοσμίως κινήθηκαν σε τρελά ανοδικούς ρυθμούς. Με απλά λόγια, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εδώ και καιρό πόνταραν στην κατάρρευση της πορτογαλικής οικονομίας.
Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε και σε αυτή την περίπτωση από έναν οίκο αξιολόγησης. Μέσα σε δύο ημέρες ο οίκος Moody’s, αφού υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, προχώρησε και σε περαιτέρω υποβάθμιση επτά πορτογαλικών τραπεζών, κάνοντας λόγο για «εξασθενημένο αυτόνομο πιστωτικό προφίλ».
Μετά και από αυτή την εξέλιξη, το βράδυ της περασμένης Τετάρτης ο Jose Socrates ανακοίνωσε ότι η χώρα του θα προσφύγει αμέσως στο μηχανισμό στήριξης της ΕΕ, επισημαίνοντας πως οι οικονομικές δυσκολίες θα επιδεινωθούν. «Έκανα ό,τι μπορούσα για να αποφύγουμε την εξωτερική βοήθεια», δήλωσε, διαβεβαιώνοντας ότι επιδιώκει όσο το δυνατό πιο ευνοϊκούς όρους.
Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή, για να δούμε τι οδήγησε την Πορτογαλία στην «εντατική».
Πριν ακόμα προσφύγει η Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) οι κακές γλώσσες φώναζαν για το θεόρατο δημόσιο χρέος και το εξαιρετικά υψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα, προειδοποιώντας για την επερχόμενη κατρακύλα της Πορτογαλίας. Προέβλεπαν ότι η χώρα θα ήταν η επόμενη που θα κατέρρεε, μετά την Ελλάδα και την Ιρλανδία, οι οποίες «κατάντησαν να ικετεύουν την ΕΕ και το ΔΝΤ να τις σώσουν», όπως συχνά αναφερόταν.
Στις αρχές του περασμένου Μαρτίου η Πορτογαλία χρειαζόταν να βρει 10 δις ευρώ μέχρι τον ερχόμενο Ιούλιο ενώ βρισκόταν σε ύφεση και ενώ αντιμετώπιζε εξαιρετικές δυσκολίες στην αποπληρωμή του σκληρού επιτοκίου που απαιτούσαν οι αγορές, για να αγοράσουν τα 10ετή ομόλογά της.
ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΣΤΟ ΚΕΝΟ
Τότε η Κυβέρνηση φώναζε για πιο αυστηρούς κανόνες και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που θα καθιστούσαν τη χώρα πιο ανταγωνιστική. Έγιναν προσπάθειες για επιβολή μέτρων λιτότητας, ώστε να περιοριστούν οι δαπάνες και να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από το 4,6% του ΑΕΠ το 2011.
Μεταξύ άλλων τα μέτρα της Κυβέρνησης προέβλεπαν μείωση των συντάξεων άνω των 1.500 ευρώ και περαιτέρω περικοπές στις φοροαπαλλαγές. Τα μέτρα υπερψηφίστηκαν μόνο από τους Σοσιαλιστές, οι οποίοι διαθέτουν μόλις 97 από τις 230 έδρες του Κοινοβουλίου.
Ο Jose Socrates είχε ξεκαθαρίσει ότι σε περίπτωση καταψήφισης του πακέτου λιτότητας από το Πορτογαλικό Κοινοβούλιο η Κυβέρνηση θα παραιτείτο, όπως και έγινε, ανοίγοντας το δρόμο προς την πολιτική αστάθεια αλλά και τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο πρόεδρος του eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, είχε προειδοποιήσει τους πολιτικούς της
Πορτογαλίας πως σε περίπτωση απόρριψης των μέτρων η ένταξη της χώρας στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης θα σημάνει τη λήψη ακόμα πιο σκληρών μέτρων.
ΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΤΩΣΗ
Ο πόλεμος των spread είχε ήδη ξεκινήσει. Τα επιτόκια των ομολόγων της Πορτογαλίας βρέθηκαν σε ευρωπαϊκά ιστορικά υψηλά επίπεδα τιμών και πρακτικά η άντληση κεφαλαίων από τις αγορές έχει γίνει, σχεδόν, αδύνατη. Περί τα τέλη Μαρτίου η Κυβέρνηση ανακοίνωσε απρόσμενα μια έκτακτη δημοπρασία ομολόγων ύψους 1.5 δις ευρώ, γεννώντας ερωτηματικά για το ενδιαφέρον που θα επιδείξουν οι επενδυτές, αλλά και το ύψος του επιτοκίου που θα ζητήσουν.
Τελικά η έκτακτη δημοπρασία ομολόγων ολοκληρώθηκε με επιτυχία, αλλά και εξαιρετικά μεγάλο κόστος, βοηθώντας τη χώρα να αντλήσει 1,65 δις ευρώ. Το ποσό θεωρήθηκε αρχικά ότι θα δώσει μια ανάσα δύο μηνών στη χώρα, μιας και τον Ιούνιο θα έπρεπε να αναχρηματοδοτήσει χρέος ύψους 9 δις ευρώ.
Ωστόσο, το κακό είχε ήδη ξεκινήσει. Λίγες μέρες μετά τα πορτογαλικά ομόλογα κατέρρευσαν, με τα επιτόκια των διετών να εκτοξεύονται στο 8,85% και αυτά των δεκαετών στο 8,68%, ενώ το spread τους έναντι των αντίστοιχων γερμανικών κάλπαζε πέραν του 5,20%. Οι αγορές βομβάρδιζαν τη χώρα, σπρώχνοντάς την όλο και πιο κοντά στο μηχανισμό διάσωσης.
Παρόλα αυτά, ο υπηρεσιακός, πλέον, πρωθυπουργός, Jose Socrates, αρνείτο το ενδεχόμενο προσφυγής στο μηχανισμό, αποκλείοντας ακόμη και βραχυπρόθεσμη δανειοδότηση.
Τα πράγματα, όμως, πήγαν από το κακό στο χειρότερο. Έτσι, ακόμα και αν κάποιος είχε αμφιβολία για τη χρηματοπιστωτική κατάρρευση της Πορτογαλίας, αυτή άρθηκε μετά τη δημοπρασία 6μηνων και 12μηνων έντοκων γραμματίων, κατά την οποία το μέσο επιτόκιο εκτινάχθηκε στο 5,902%. Η χώρα άντλησε ποσό ύψους 1.005 δις ευρώ, όμως με τέτοιο επιτόκιο η πιθανότητα αναχρηματοδότησης έγινε, ουσιαστικά, μηδενική.
Ο δρόμος προς το EFSF έμοιαζε, πλέον, μονόδρομος και το τελειωτικό χτύπημα μετά από απανωτές υποβαθμίσεις ήρθε από τον οίκο αξιολόγησης Moody’s.
Έτσι, στις 6 Απριλίου ανακοινώθηκε το αίτημα της Πορτογαλίας για οικονομική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, διαβεβαίωσε ότι το αίτημα θα εξεταστεί το ταχύτερο δυνατό, εκφράζοντας την εμπιστοσύνη του στην ικανότητα της Πορτογαλίας να ξεπεράσει τις σημερινές δυσκολίες.
ΣΕΝΑΡΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ
Προς το παρόν το ύψους του πακέτου διάσωσης δεν έχει γίνει γνωστό, όμως αναλυτές εκτιμούν ότι μπορεί να κυμαίνεται από 60 έως 90 δις ευρώ, προκειμένου να αντιμετωπίσει η Πορτογαλία το δημοσιονομικό της χρέος.
Όσον αφορά στο επιτόκιο δανεισμού από το EFSF, όπως είχε καθοριστεί στη σύνοδο κορυφής της 11ης Μαρτίου, αυτό θα είναι χαμηλότερο από το τρέχον της διεθνούς αγοράς συν 300 μονάδες βάσης για δάνεια με περίοδο αποπληρωμής τριετίας και 400 μονάδες βάσης με 50 μονάδες βάσης επιβάρυνση το χρόνο για δάνεια που υπερβαίνουν τον ορίζοντα τριετίας ως περίοδο αποπληρωμής.
Η πρώτη δόση του δανείου εκτιμάται ότι θα κυμαίνεται μεταξύ 22 και 25 δις ευρώ και θα εκταμιευθεί στις αρχές Μαΐου. Τα χρήματα, πάντως, θα προκύψουν τόσο από το Μηχανισμό Στήριξης της ΕΕ όσο και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην προβλεπόμενη αναλογία των δύο τρίτων και του ενός τρίτου, αντίστοιχα.
Κάποιοι, πάλι, εκτιμούν ότι η Πορτογαλία θα ζητήσει αρχικά κάποιας μορφής bridge loan (δάνειο - γέφυρα), ώστε να ενισχύσει τα οικονομικά της μέχρι να εκλεγεί νέα Κυβέρνηση. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η Πορτογαλία είχε ζητήσει και το 1983 εξωτερική οικονομική βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η κρίση χρέους αποτελεί, πλέον, τον υπ’ αριθμό ένα αποσταθεροποιητικό παράγοντα της Ευρώπης και όλοι αναρωτιούνται ποια θα είναι η χώρα που θα ακολουθήσει.
Πολλοί πιστεύουν ότι το ντόμινο των καταρρεύσεων δεν θα σταματήσει και θα χτυπήσει και την Ισπανία, η οποία προσπαθεί να απορροφήσει τους κραδασμούς της κρίσης. Άλλοι, πάλι, θεωρούν απίθανο να δημιουργηθεί ένα νέο «κύμα» στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους από την κίνηση της Πορτογαλίας.
ΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΚΑΘΟΔΟΥ
- Η χώρα είχε τεθεί εκτός αγορών, καθώς το 10ετές ομόλογο εμφάνιζε απόδοση 8,70% και το 5ετές 10,17%.
- Το χρέος εκτοξεύθηκε στα 9 δις ευρώ και σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών τα ρευστά διαθέσιμα στα ταμεία της κυβέρνησης ήταν μόλις 5 δις ευρώ.
- Το δημόσιο χρέος υπολογίζεται ότι το 2010 άγγιξε το 92,4% του ΑΕΠ.
- Για το 2010 το έλλειμμα εκτιμάται ότι έφτασε το 8,6% του ΑΕΠ, διπλάσιο από το στόχο που θέτει η ΕΕ.
- Η ανεργία στην πιο φτωχή χώρα της Δυτικής Ευρώπης ξεπερνάει το 11%. Οι άνεργοι στο τέλος του 2010 ανέρχονταν σε 619.000.
- Συρρίκνωση της οικονομίας κατά 0,3% το τρίτο τετράμηνο του 2010.
- Συνολικά το τραπεζικό σύστημα της χώρας κατέχει, περίπου, το 12% του πορτογαλικού χρέους μέσω χρεογράφων αξίας 19 δις ευρώ.
- Η παραιτηθείσα Κυβέρνηση «ξέχασε» να συμπεριλάβει στα οικονομικά της στοιχεία δαπάνη ύψους 2 δις ευρώ για την ενίσχυση της τράπεζας Banco Portugues de Negocios, καθώς και στήριξη 500 εκ ευρώ που δόθηκε στις επιχειρήσεις μέσων μεταφοράς της χώρας.
ΧΩΡΕΣ ΣΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ
Για ακόμα ένα τρίμηνο τα στοιχεία της εταιρείας CMA φανερώνουν ότι η Ελλάδα είναι η χώρα με τις περισσότερες πιθανότητες να αθετήσει το χρέος της. Η πιθανότητα αναδιάρθρωσης του χρέους της Ελλάδας στα επόμενα πέντε χρόνια διαμορφώθηκε στο 58% το πρώτο τρίμηνο του 2011.
Η λίστα με τις έξι πιο επίφοβες χώρες δεν άλλαξε, καθώς συνεχίζουν να ακολουθούν η Βενεζουέλα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Αργεντινή και η Ουκρανία. Αίγυπτος και Λίβανος συμπληρώνουν τη λίστα λόγω των πολιτικών αναταραχών.
Στον αντίποδα, η χώρα με τις μικρότερες πιθανότητες να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους της είναι η Νορβηγία και ακολουθούν η Σουηδία, η Φιλανδία, η Ελβετία και η Ολλανδία.
ΚΥΠΡΟΣ: ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΜΕ. ΑΥΡΙΟ, ΟΜΩΣ;
Σύμφωνα με όσα δηλώνουν κρατικοί αξιωματούχοι, παράγοντες της αγοράς, αλλά και σύμφωνα με τα μηνύματα που έρχονται από το εξωτερικό, η Κύπρος δεν διατρέχει σήμερα κίνδυνο για προσφυγή στο μηχανισμό στήριξης.
«Ωστόσο η αδράνεια στη λήψη των ορθών μέτρων βλάπτει σοβαρά την υγεία της οικονομίας και η Κύπρος κινδυνεύει να χάσει την καλή εικόνα που είχε δημιουργήσει εδώ και αρκετά χρόνια», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Ανδρέας Θεοφάνους, καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων. Ερωτηθείς σχετικά με τα στοιχεία εκείνα, τα οποία λαμβάνουν υπόψη τους οι αγορές και οι οίκοι αξιολόγησης για τη βαθμολόγηση μιας χώρας, ανέφερε το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος, τις κυβερνητικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, το δείκτη ανεργίας, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, το ποσοστό δανεισμού τόσο του δημοσίου όσο και των ιδιωτών, καθώς επίσης τη δυναμική που αναπτύσσει μια οικονομία.
ΨΗΛΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ
Στην περίπτωση της Κύπρου εκείνο που προκαλεί ανησυχία είναι το ψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα. Επίσης, σύμφωνα με τον κ. Θεοφάνους, ένα άλλο ανησυχητικό στοιχείο είναι η απουσία εξορθολογισμού των δημοσίων δαπανών. «Δεν φαίνεται να υπάρχει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία. Αντίθετα, εκείνο που παρατηρεί κάποιος, είναι ο φόβος για λήψη μέτρων, λόγω του πολιτικού κόστους», ανέφερε χαρακτηριστικά. Για να προσθέσει: «Πολύ σημαντική είναι η εικόνα που εκπέμπει μια χώρα προς τα έξω. Αυτό δεν διαμορφώνεται μέσα σε μια νύχτα, αλλά σε βάθος χρόνου. Η Ελλάδα είχε δημιουργήσει μια εικόνα αναξιοπιστίας, γεγονός που δεν βοηθούσε στη διαδικασία αξιολόγησης. Αντίθετα, η εικόνα της Κύπρου όσον αφορά στην πορεία της οικονομίας της ήταν αρκετά καλή. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αυτή η καλή εικόνα τείνει να χαλάσει και αυτό είναι κάτι που πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα».
ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΛΑΒΟΥΜΕ
Παρόλα αυτά, ο κ. Θεοφάνους εξέφρασε αισιοδοξία για το ότι η Κύπρος είναι σε θέση να προχωρήσει δυναμικά μπροστά και να λύσει τα προβλήματά της. «Αρκεί να πρυτανεύσει η λογική. Το πρόβλημα της οικονομίας μας είναι πολιτικό, όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο. Επικρατεί ο φόβος της λήψης μέτρων, των νέων προσεγγίσεων και των δραστικών αποφάσεων. Έχουμε μείνει στις παλιές νοοτροπίες που ξέραμε και φοβούμαστε να προχωρήσουμε μπροστά», τόνισε.
Καταλήγοντας ανέφερε ότι μεταξύ των μέτρων, που θα ήταν καλό να ληφθούν τάχυστα, είναι:
• Αναθεώρηση των συνταξιοδοτικών σχεδίων, με τρόπο που να αποκαθίσταται η ισοτιμία των πολιτών και ο οικονομικός ορθολογισμός. Για παράδειγμα, οι αποκοπές και οι εισφορές όλων των εργαζομένων στον ιδιωτικό και ευρύτερο δημόσιο τομέα πρέπει να είναι ομοιόμορφες.
• Εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών και εσόδων.
• Σύγκλιση των όρων απασχόλησης μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
http://www.sigmalive.com/
